Czym jest uważność?

Uważność (ang. mindfulness), to szczególny rodzaj uwagi skierowanej na bieżącą chwilę, świadomej i nieosądzającej

Jon Kabat-Zinn

Uważność polega na doświadczaniu tego co dzieje się wewnątrz nas i w naszym otoczeniu, w życzliwy, łagodny sposób. Obserwujemy  doznania i odczucia z pewnym dystansem, bez natychmiastowego reagowania i włączania automatycznego pilota.  To również metoda kształtowania umiejętności skupiania uwagi na jednej rzeczy w danym momencie, np. na oddechu lub dźwięku, nie poddając się stymulacji bodźców zewnętrznych i wewnętrznych.

Uważność jest świecką praktyką, której dobroczynny wpływ na jakość ludzkiego życia wykorzystywano już setki lat temu, zwłaszcza w środowiskach monastycznych (buddyzm, chrześcijaństwo).

W odpowiedzi na rosnące trudności ludzi XX wieku dotyczące doświadczania chronicznego bólu, życia w stresie, radzenia sobie z emocjami, samoakceptacji i koncentracji, w 1979 roku, dr Jon Kabat-Zinn założyciel Kliniki Redukcji Stresu przy Uniwersytecie w Massachusetts, stworzył ustrukturyzowany program MBSR (Mindfulness-Based Stress Reduction / Redukcja Stresu Oparta na Uważności).  

MBSR jest to skierowane na osobę podejście, które wykorzystuje stosunkowo intensywne, świeckie szkolenie w medytacji uważności jako podstawę programu, po to by nauczyć uczestnika jak lepiej dbać o siebie i żyć bardziej zdrowo. Model ten jest z powodzeniem wykorzystywany (z odpowiednimi modyfikacjami) w wielu ośrodkach medycznych, a także w placówkach innych niż medyczne, takich jak uniwersytety, szkoły średnie i podstawowe, przedszkola, korporacje, sportowe programy szkoleniowe, ośrodki szkoleń, doradztwa oraz rozwoju osobistego.

Na całym świecie ludzie z różnych środowisk, z różnymi doświadczeniami, różnych wyznań, w różnym wieku praktykują medytację uważności. Uczą się integrować metody poznane dzięki MBSR z ich codziennym życiem. Metoda mindfulness, poparta ponad 40-letnimi badaniami naukowymi i praktykowana na całym świecie, została uznana jako pomocna nie tylko w łagodzeniu objawów stresu, ale także chronicznego bólu, obniżonego nastroju, depresji, trudności z kontrolą emocji.

Po co dzieciom uważność?

Poprzez ćwiczenie uważności i świadomego bycia dzieci uczą się zatrzymywać, żeby złapać oddech i poczuć, czego  wdanej chwili potrzebują. W ten sposób wyłączają autopilota. Działają mniej impulsywnie i uczą się akceptować, że nie wszystko w życiu jest „cool” i „okej”. Uczą się zwracać na to uwagę. Pozytywną uwagę. Uczą się nie ukrywać w sobie niczego. W ten sposób powstaje zrozumienie własnego wewnętrznego świata, jak i wewnętrznego świata innych ludzi. 

Jeśli w dzieciństwie nabiorą takich umiejętności jak koncentracja, cierpliwość, zaufanie i akceptacja, będą potrafiły przekazać je później swoim dzieciom. Tak powstanie łańcuch dawania, otrzymywania i przekazywania uważności. W ten sposób dzieci będą poruszały się pewnie po teraźniejszości. Wolne od przeszłości i przyszłości. Jak młode drzewa, które mają dużo miejsca do rozwoju i bycia sobą. Jeśli nauczą się tego jako maluchy, zaprocentuje to ogromnie w ich przyszłości. 

Korzyści płynące z praktykowania uważności

Dla jakich dzieci jest uważność?

Uważność jest dla wszystkich, zwłaszcza dla tych, którzy chcą nauczyć się uspokajać gonitwę myśli, rozumieć i odczuwać w ciele swoje emocje, a także poprawiać koncentrację.

Ćwiczenia uważności nadają się również dla dzieci, które potrzebują więcej wiary w siebie i zrozumienia, że mogą być takie, jakie są. Wiele dzieci ma bardzo mało pewności siebie; uważają, ze nie są wystarczająco dobre czy fajne. Martwią się, walczą z tym jak same siebie postrzegają, i często ich reakcją jest wycofanie się czy też zwracanie na siebie uwagi przez agresję. Zmagają się z obrazem samego siebie, stając się uległymi lub wręcz odwrotnie – dręcząc innych. 

Mogą być wykonywane z powodzeniem przez dzieci z ADHD, dysleksją, autyzmem lub podobnymi zaburzeniami. Nie są one oczywiście lekarstwem na te problemy. Nie są w tym przypadku żadną formą leczenia czy terapii. Jednak poprzez naukę uważności dzieci uczą się w inny sposób radzić sobie ze swoimi dolegliwościami i problemami (takimi jak gonitwa myśli, stała konieczność poruszania się albo natychmiastowe robienie tego, o czym się pomyślało).

Badania

Badania naukowe związane z mindfulness (uważnością) prowadzone są na szeroką skalę od lat 80-tych XX wieku. Potwierdzają one dobroczynny wpływ uważności na stan psycho-fizyczny osób, które ją praktykują. Udowodniono, iż ćwiczenie uważności, między innymi:

• redukuje aktywność ciała migdałowatego (obszar mózgu związany z procesami emocjonalnymi)
• uaktywnia hipokamp (obszar mózgu związany z pamięcią), który wspomaga regulację ciała migdałowatego
• zwiększa aktywność kory przedczołowej (część mózgu związana z kontrolą impulsów) i równoważy przerzedzenie kory spowodowane procesami starzenia się
• powoduje wzrost liczby neuronów, włókien i glejów w kluczowych regionach mózgu 

Dowiedziono również, że osoby, które praktykują uważność wykazują znacznie częściej:

• postawy empatyczne
• mniejszą skłonność do przejmowania trudnych emocji innych ludzi
•  większą odporność na stres i depresję oraz choroby somatyczne
• zdolność do samoregulacji